Menopoz, kadınların yaşamında yalnızca biyolojik değil, aynı zamanda fiziksel, psikolojik ve sosyal alanlarda da önemli değişikliklere yol açan bir geçiş dönemidir. Bu değişimler her kadında farklı yoğunlukta yaşanabilir; kimileri bu dönemi neredeyse fark etmeden atlatırken, kimileri için oldukça zorlayıcı olabilir.

 I. Hormonal Değişiklikler:

• Östrojen ve progesteron hormonlarının azalması, ama bu durum vücudun birçok sistemini etkiler.

• Bu düşüş, hem fiziksel hem de duygusal belirtilerin temel nedenidir.

 II. Fiziksel Değişiklikler:

1.Adet Düzensizlikleri ve Adetin Kesilmesi: Menopozun en belirgin belirtisidir. Başlangıçta düzensizleşir, sonunda tamamen sona erer. Ama aslında en önemsiz belirtisidir.

2.Vazomotor Semptomlar:Ateş basması, terleme (özellikle gece terlemeleri), çarpıntı gibi belirtiler östrojen azalmasına bağlıdır. Ateş basması ve terleme (özellikle gece terlemesi), vazomotor semptomlar olarak adlandırılır ve menopozun en yaygın belirtilerindendir. Bu durumun temel nedeni, östrojen hormonunun azalmasıyla birlikte beynin ısı düzenleme merkezinin (hipotalamus) etkilenmesidir. Östrojen, beynin hipotalamus bölgesindeki termoregülasyon merkezini (vücudun sıcaklık kontrol sistemi) etkiler ve hipotalamus normal vücut sıcaklığını olduğundan yüksek algılamaya başlar.

3.Ürogenital Sistem Değişiklikleri: Menopozun Ürogenital Sendromu (Genitouriner Menopozal Sendrom - GSM), menopoz sonrası östrojen eksikliği sonucu genital (vajina, vulva) ve üriner (mesane, üretra) sistemde oluşan yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin tümüne verilen isimdir. Sebebi ; menopozla birlikte östrojen düzeylerinin kalıcı olarak düşmesiyle; vajina duvarı incelir, elastikiyetini kaybeder. Glikojen üretimi azalır → vajinal flora (özellikle laktobasiller) bozulur → pH yükselir → enfeksiyon riski artar. Vajinal ve üretral dokuların kan akışı azalır → atrofi ve kuruluk gelişir. Üretra mukozasında incelmeye, mesanede ise irritasyona neden olur. Tüm bunların sonucu olarak ;

• Vajinal kuruluk, kaşıntı, yanma

• Ağrılı cinsel ilişki (disparoni)

• İdrar kaçırma (inkontinans) ve sık idrara çıkma, acil idrar yapma hissi (üriner urgency)

• Sık idrar yolu enfeksiyonları 

• Vajinal mukozada incelme (atrofi)

4.Cilt ve Saç Değişiklikleri: Östrojen; kolajen üretimi, cilt elastikiyeti, nem dengesi ve saç büyümesi üzerinde önemli rol oynar. Bu hormonun eksikliği, hem cilt hem de saç sağlığını doğrudan etkiler.

• CİLT DEĞİŞİMLERİ:

  Kuruluk	Cilt nemini kaybeder, östrojenin nem tutucu etkisi azalır.
  İncelme	Deri altı yağ dokusu azalır, cilt daha ince ve hassas hale gelir.
  Elastikiyet kaybı	Kolajen ve elastin üretimi azalır → sarkmalar başlar.
  Kırışıklıklar	Azalan kolajen + kuru cilt → daha derin ve belirgin kırışıklıklar.
  Matlaşma	Kan akışı azalır, cilt parlaklığını yitirir.
  Hassasiyet artışı	Cilt daha kolay tahriş olur; kaşıntı, yanma görülebilir.
  Yara iyileşmesinde gecikme	Hücre yenilenmesi yavaşlar.

• SAÇ DEĞİŞİMLERİ:

  Saç dökülmesi (alopesia)

  Östrojenin koruyucu etkisi azalır, saçlar incelir ve dökülür.

  İncelme ve zayıflama

  Saç telleri daha ince ve kırılgan hale gelir.

  Saçın yavaş uzaması.

  Saç büyüme döngüsü uzar.

  Kuruluk ve cansız görünüm

  Sebum üretimi azalır, saç daha mat görünür.

  Yüz ve çene bölgesinde tüylenme

  Östrojen/androjen dengesizliği nedeniyle hafif kıllanma artabilir.

5.Meme Değişiklikleri:  Meme dokusunda küçülme ve sarkma meydana gelir. Östrojen azaldıkça meme bezi dokusu geriler, yerini yağ ve bağ dokusu alır. Meme destek dokuları (ligamentler) zayıflar, elastikiyet azalır → sarkma olur. Özellikle üst kutupta boşalma ve meme hacminde azalma hissedilir. Meme ucu içeri çekilebilir ya da hassasiyet kaybı olabilir.Yaşla birlikte meme bağları (Cooper bağları) gevşer ve yerçekimi etkisiyle meme aşağıya doğru yer değiştirir.

6.Kas-İskelet Sistemi Değişiklikleri: Menopozun kas-iskelet sistemi sendromu, menopozla birlikte östrojen düzeyinin düşmesine bağlı olarak kaslar, kemikler, eklemler ve bağ dokularında görülen yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin tümünü kapsayan bir durumdur. Bu sendrom, menopozdaki kadınlarda sık görülen ağrı, hareket kısıtlılığı, osteoporoz ve kas gücü kaybı gibi şikayetlerle kendini gösterir. 

Östrojen, kemik sağlığı ve kas-iskelet sistemi üzerinde çok sayıda olumlu etkiye sahiptir:

• Kemik yapımını destekler, yıkımı azaltır.

• Kollajen sentezini artırır, bağ dokuların esnekliğini korur.

• Kas kitlesinin korunmasında rol oynar.

• Eklemlerde iltihabi süreçleri baskılar.                                                                   

Menopozla birlikte bu koruyucu etkiler kaybolur ve şu sorunlar ortaya çıkar:

•  Osteoporoz (Kemik Erimesi).En önemli sonuçlardan biridir. Östrojen ve progesteron azalınca kemik yıkımı artar → kemik yoğunluğu azalır. Omurga, kalça ve el bileği kırıkları riski artar.

•  Kas Gücünde Azalma (Sarkopeni) : Kas kitlesi ve gücü azalır. Egzersiz yapmayanlarda daha belirgindir.

• Eklem Ağrıları (Artralji): En sık şikayetlerden biri. Diz, el, kalça ve omuz eklemlerinde ağrı, sertlik görülebilir. Östrojenin anti-inflamatuar etkisinin kaybı rol oynar. Özellikle donuk omuz şaşılacak derecede artar. Nedenini anlayamazsınız, birden omuz ağrısı , kolu kaldıramama, omzun üstüne yatamama şikayetleri başlamıştır.

• Bağ Dokusu Zayıflığı: Bağlar ve tendonlar elastikiyetini kaybeder. Spor veya ani hareketlerde zorlanmaya bağlı yaralanmalar artar.

•  ​​​​​​Postür Bozuklukları: Omurga çökmesine bağlı kamburluk (dorsal kifoz). Boyda kısalma olur

7.Kardiyovasküler Sistem Etkileri: Özellikle östrojen hormonunun azalması, kadınlarda menopoz sonrası kalp hastalığı riskini belirgin şekilde artırır. Menopoz öncesi kadınlar östrojenin koruyucu etkisi sayesinde erkeklere kıyasla daha düşük kardiyovasküler risk taşırken, menopoz sonrası bu fark ortadan kalkar. 

• Koroner Arter Hastalığı Riski Artar: Östrojenin azalmasıyla damarlar daha kolay daralır ve sertleşir. Menopoz sonrası ateroskleroz (damar sertliği) gelişme hızı artar. Kalp krizi (miyokard enfarktüsü) riski yükselir.

• Kan Basıncı (Hipertansiyon) Artar: Östrojen, damarları gevşetir (vazodilatasyon). Azalınca bu etki kaybolur. Damar duvarları sertleşir → kan basıncı yükselir.

•  Kan Yağlarında (Lipitlerde) Bozulma: LDL (kötü kolesterol) artar, HDL (iyi kolesterol) azalır. Trigliserit seviyeleri yükselebilir. Bu değişiklikler damar tıkanıklığı riskini artırır.

•  Endotelyal Disfonksiyon: Damar iç yüzeyini kaplayan endotel hücrelerinin fonksiyonu bozulur. Bu durum, pıhtılaşma, iltihaplanma ve damar sertliğine zemin hazırlar.

•  Vücut Yağ Dağılımında Değişim: Menopoz sonrası yağlar karın çevresinde birikmeye başlar (abdominal obezite). Bu durum insülin direnci, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet riskini artırır → kalp hastalığına katkı sağlar.

8. Nörolojik Değişimler: Aslında Vazomotor semptomlar dediğimiz ateş basmasları da menopozun nörolojik değişimlerinden olmakla birlikte onu yukarda ayrı başlıkta tanımlamak istedim. Bu başlıkta uyku bozuklukları, nörolojik ve psikolojik değişimleri ele alalım. Östrojenin nöron koruyucu etkisi vardır. Sinir hücrelerinin dejenerasyonunu engeller. Beynin enerjisini artırır, glikozdan enerji üretimini sağlar. Bu etkilerin azalması da hem ruhsal hem bilişsel değişimler yapar.

• Uyku Bozuklukları: Menopoz döneminde kadınların büyük bir kısmı uyku bozuklukları yaşar. Bu bozukluklar hem hormonal değişimlere hem de fizyolojik ve psikolojik etkilerin bir araya gelmesine bağlıdır. Uyku kalitesinin bozulması; yorgunluk, konsantrasyon eksikliği, ruh hali değişiklikleri ve yaşam kalitesinde düşüşe neden olabilir. Menopozda görülen uyku bozuklukları :

Uykusuzluk (İnsomnia): Uykuya dalmada zorluk, gece uyanmaları, sabah erken uyanma.

Gece terlemeleri ve sıcak basmaları: Vücut ısısının ani yükselmesi uykudan uyandırır.

Uyku bölünmesi: Sık sık uyanma ve tekrar uyuyamama.

Gece kaygısı/panik atak: Anksiyete ve stres hormonları artar.

Huzursuz bacak sendromu / uykuda hareket bozuklukları: Uyku sırasında istemsiz bacak hareketler.

• Nörolojik ve psikolojik değişimler: Menopoz, yalnızca üreme sistemini değil, aynı zamanda beyin ve ruh sağlığını da etkileyen çok yönlü bir değişim sürecidir. Bu dönemde kadınlarda sık görülen psikolojik ve nörolojik değişiklikler, hem hormonal hem de sosyal-fizyolojik faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar.

PSİKOLOJİK DEĞİŞMİLER:

Depresyon: Östrojenin azalması serotonin dengesini bozar → depresif duygudurum artabilir.

Anksiyete (kaygı): Endişe, huzursuzluk, panik hissi sık görülür.

İrritabilite (sinirlilik): Küçük uyaranlara karşı tahammülsüzlük artar.

Duygu dalgalanmaları: Mutluluk-hüzün gibi zıt duygular sık sık yer değiştirir.

Özgüven kaybı: Vücuttaki fiziksel değişiklikler ve yaşlanma hissi etkileyebilir.

Libido azalması: Hem hormonal azalma hem de psikolojik faktörlerle ilişkilidir.

NÖROLOJİK DEĞİŞİMLER:

Unutkanlık: Hafif bilişsel yavaşlama olabilir (özellikle kısa süreli bellek).

Konsantrasyon güçlüğü:“Beyin sisi” (brain fog) olarak tanımlanabilir.

Baş ağrısı / migren: Hormonal dalgalanmalara bağlı baş ağrıları artabilir.

Uykusuzluk: Uyku düzeni bozulur, REM süresi kısalabilir.

Denge sorunları. Nadir de olsa bazı kadınlarda vestibüler sistem etkilenebilir.